Een dassenspoor in de sneeuw bij Maasheggen. Dassen gaan in winterrust. Zij slapen niet, maar hun lichaam gaat in spaarstand. De das maakt in de winter graag een wandelingetje en scharrelt zo een klein maaltje bij elkaar.
Een deel van deze column is LIVE op 28/12 op Radio Bollenstreek geweest. Liever luisteren?
Klik hier om het verhaal te beluisteren.
En terwijl ik dit schrijf hoor ik de eerste ‘lenteroepjes’ van meneer koolmees…
…De winter is voor mij de tijd om te ‘slaapwandelen’. Want voor je het weet rennen we het nieuwe jaar in en onszelf voorbij.
Het is winter, we mogen in winterrust. Ondanks we in januari weer richting het licht gaan, zullen de dagen nog even nat en grijs blijven. Het is pas in de lente tijd voor nieuwigheid en eventuele voornemens. We mogen als mens veel meer voorbeeld nemen aan de natuur. Als je in de winterperiode een bewuste wandeling maakt, zul je vanzelf merken dat alles om je heen in winterrust is. Bomen zijn kaal om uitdroging te voorkomen. Ze ‘wachten’ op lente. De planten hebben energie en voeding opgeslagen in hun wortels, maar boven de grond zijn ze verdwenen. Ze hebben hun zaden laten vallen en die liggen verstopt op de bodem. Die kleine zaadjes bevatten een soort anti vries, waardoor ze niet bevriezen. Sterker nog, ze hebben de kou juist nodig om te kiemen. Dat geldt ook voor ons. De winter is een periode om te rusten, zodat we ons lijf kunnen opladen en klaar kunnen maken om weer op te bloeien.
Is het niet gek dat wij als mens eigenlijk het enige wezen zijn dat maar door blijft rennen? Dat rennen is ook maar een metafoor, want we zitten eigenlijk veel te veel stil. De gemiddelde mens brengt een groot deel van de dag zittend door, terwijl we in onze hoofden druk bezig blijven met dingen die ons brein niet eens kan bijhouden. Onze hele leefomgeving buiten is aangepast aan de donkere dagen, de lagere temperaturen en minder daglicht. Zouden wij niet veel liever meegaan in dit rustige tempo van winterrust? En hoe doen de dieren dat eigenlijk?
De eekhoorn, de gaai en sommige soorten muizen doen het zo slecht nog niet. Zij scharrelen een voorraad voedsel bij elkaar en bouwen in de buurt van hun proviand een warm nest. Een paar keer per dag worden zij wakker, eten iets en gaan terug in slaap. Ze gebruiken wel energie, maar voorkomen uitputting omdat hun voedselvoorraad vaak dichtbij hun hol voor het oprapen ligt. Deze manier van overwinteren noemen we ‘winterrust’. Ook bij beren, dassen en reeën gaat hun stofwisseling naar een lager pitje.
Foto: van mijn wildcamera. Edelherten gaan ook in rust. Hun hartslag en metabolisme gaat naar beneden. Ze krijgen holle haren in hun wintervacht die de kou buiten houden en hun oogkleur verandert en past zich aan het verminderde daglicht aan.
De egel, vleermuis en de reptielen nemen het ervan. Zij gaan in diepe winterslaap. Tijdens een winterslaap staan alle lichamelijke processen in het lichaam bijna stil. Insecten hebben zelfs een soort antivriesmiddel in hun lijf om niet dood te vriezen. Het is hierdoor belangrijk om een stapel bladeren en takken in je tuin te laten liggen zodat de dieren dit als een tijdelijk hotelletje kunnen gebruiken. De lichaamstemperatuur bij deze zoogdieren en reptielen daalt sterk, evenals hun ademhaling en het hartritme, maar deze dieren zitten de rest van het jaar niet stil en zijn voordurend in beweging. Ze leggen kilometers af opzoek naar een territorium, partner en voedsel.
Oké, de mens kan helaas niet in winterslaap, maar in winterrust kunnen we zeker wel. We vergeten soms dat wij dieren zijn. Diep van binnen hunkert ons lijf naar een natuurlijker leven. Dat mag je best als excuses gebruiken als je in de winter moeilijk uit bed kan komen en vaak te laat komt. Tijd om je agenda eens leeg te laten en je pas te vertragen.
Niet rennend het nieuwe jaar in, maar wandelend! Probeer bijvoorbeeld de fiets en de auto iets vaker te laten staan of loop een paar bushaltes verder. Tijdens het wandelen, gebruiken we ruim 600 spieren van ons lichaam die samen werken als een geoliede machine. Je leven vertraagt, terwijl je toch vooruit gaat. Je doet je lijf goed, terwijl je eigenlijk uitrust en dat is stiekem best een goed voornemen toch dat slaapwandelen?
